Pravoslavna crkva

Tako saznajemo da su zidovi hrama bili načinjeni od pletera, svod od dasaka, a krov od šindre. Crkva nije imala zvona, a na pevnicama je imala tri prozora. Časna trpeza je bila od drveta, a na njoj plaštanica od belog veza. Na ikonostasu se nalazilo deset malih i jedna velika ikona, a u ženskoj priprati dve. Osim toga, potanko opisuje bogoslužbene predmete, odežde i knjige.

Ova crkva je bila u funkciji sve do 1733. godine, kada je porušena i na njenom mestu 1734. podignuta nova, posvećena Prenosu moštiju sv. Nikolaja. Bila je napravljena od pruća, koje je zatim oblepljeno blatom, dok je krovni pokrivač bio od šindre. U pisanim izvorima se nigde ne pominju zvona. Pošto je bila malih dimenzija i napravljena od trošnog materijala, ubrzo se pokazalo da to nije trajno rešenje i da je meštanima Dobanovcima bila potrebna veća crkva.

Ubrzo zatim je priložena potrebna dokumentacija i plan gradnje koji je odobren 1802. godine, a radovi na izgradnji hrama su bili završeni već 1803. godine. Nemamo uvid u to da li je istovremeno završen i enterijer crkve, znamo samo da je u prvo vreme bio postavljen stari ikonostas, iako nije bio sasvim adekvatan.

ARHITEKTURA NOVOG HRAMA

crkva-svetog-nikole-u-dobanovcima-2

Protomajstor je nastojao da monumentalnu građevinu prilagodi ovom podneblju, tako da je odlučio da se crkva gradi u klasicističkom duhu uz kombinaciju savremenog baroka. U tom smislu zadržao je bazikalnu osnovu po ugledu na rašku školu, ali u funkcionalnom smislu i konstruktivno-estetskom oblikovanju pridržavao se baroknih karakteristika. Prvobitni arhitektonski sklop crkve bio je bez spoljašnje priprate i zvonika koji je dograđen 1847. godine. Današnja crkva je sagrađena kao jednobrodna građevina sa velikom polukružnom oltarskom apsidom, naosom, pripratom i egzonarteksom iznad kog je masivan zvonik koji se završava dvostrukom piramidom. Temelji su od kamena, a zidovi od opeke. Fasada je skromnih dekoracija, omalterisana je i obojena u kombinaciji terakot i oker boje. Spoljašnja fasada je urađena sa nekoliko zanimljivih elemenata bez suvišnih detalja.

Unutrašnji prostor je rešen tako da se odmah ispred ulaza nalazi manje predvorje-egzonarteks, koji je u prizemlju otvoren. Ovaj prostor ima dvojaku ulogu: prva kao prizemlje masivnog zvonika koji je kvadratnog oblika i preseka, a druga kao spoljna priprata koja je povezana sa zidovima crkve. Levo od ulaza nalazi se stepenište koje vodi na galeriju.

Iz ovog prostora se kroz veliki portal ukazi u pripratu crkve, koja je sa istočne strane ograničena sa dva masivna kvadratna stuba, međusobno povezana lukovima, koji nose ogradni zid galerije za hor. Prostor naosa rasprostire se od prvog reda pilastra pa sve do ikonostasa. Prostori severne i južne pevnice su odvojeni masivnim dvojnim pilastrima.

IKONOSTAS

Oltarsku pregradu u konstruktivnom smislu, i svu rezbariju na njoj uradio je Georgije Dević. Rad je započeo 1836. godine. Ikonostas dobanovačke crkve pripada višespratnom tipu ikonostasa, karakterističnom za 18. i 19. vek i odgovara barokno-klasicističkom stilu. Oltarska pregrada je po horizontali, sa dva profilisana talasasta venca razvrstana u tri zone, a po vertikali sa šest stubova i pilastera podeljena je na sedam polja. Postolja su braonkasto ofarbana, dok su stubovi srebrnkaste boje, a kapiteli i ostala rezbarija zlatne boje. Osnovna karakteristika rezbarije je prenatrpanost motiva sa tendencijom izvesne raskoši, gde do izražaja dolazi miniciozna obrada detalja, a osnovni motiv je obrnuta vazna u kombinaciji sa buketima ruža, biljnim grančicama, hrastovim lišćem i vinovom lozom sa grozdovima.

Ikonostas je 1842. godine oslikao akdemski slikar Petar Čortanović koji pripada bečkoj slikarskoj školi, i spada među prve srpske zastupnike nazarenskog pravca u slikarstvu koje je gospodarilo zapadnom Evropom. Na ikonostasu se nalazi 52 ikone.

U prvoj zoni su, po uobičajenoj šemi, smeštene starozavetne kompozicije, uz izuzetak da ta zona počinje kompozicijom Čuda sv. Nikole. U središnjem delu prve zone ikonostasa nalaze se Carske dveri sa uobičajenom kompozicijom Blagovesti, a iznad ove zone se nalaze prestone ikone. Drugu zonu čini niz od sedam ikona sa predstavama scena iz Hristovog ovozemaljskog života. U centralnom delu treće zone smeštena je kompozicija Skidanje sa Krsta uz predstave apostola u ovalnim ramovima, a završni deo ikonostasa čini veliki krst sa predstavom Raspeća.

Kolorit je dosta svetao, sa puno kontrasta, sastavljen uglavnim od crvenih i plavih boja.

Crkva je renovirana 1906. godine, kada je obnovljen i ikonostas. Radovi na obnovi ikonostasa su povereni Branki Kuzmanović, akademskom slikaru iz Zemuna. Zavod za zaštitu spomenika kulture izvodio je određene sanacione radove koji su se odnosili na popravku krova i sanaciji temelja od vlage. Urađeni su i trotoari oko crkve.

Meštani sela Dobanovaca su pretrpeli velika mučenja i stradanja tokom Prvog i Drugog svetskog rata. U jugozapadnom delu crkvene porte se nalazi grobnica sa nadgrobnim spomenikom na kome su uklesana imena streljanih rodoljuba od strane okupatora na Veliku Gospojinu 1914. godine, a veći broj je interniran u slavonske logore, odakle se nikada nisu vratili u selo. Streljali su ih porti crkve. Na severoistočnom delu porte se nalazi još jedna grobnica streljanih meštana od strane austrijskih vlasti 21. septembra 1914. godine.

Zahvaljujući zalaganju protojereja Bogića Femića koji je od 2000. godine starešina dobanovačke crkve, na graditeljskom, duhovnom kao i prosvetiteljskom planu je učinjeno mnogo. Redovno je održavana verska nastava, izvedeni su mnogi radovi na uređenju crkve i crkvene porte, srušena je oronula stara veronaučna škola koja je podignuta 1753. godine, u doba Mitropolita Vikentija Jovanovića, i spada u najstarije škole na prostoru Srema, a na njenim osnovama je podignut nov Svetosavski dom. Građen je u dva nivoa, i unutrašnjost je prilagođena novim sadržajima i potrebama, od svešteničkih kancelarija, velike sale za prijeme, do sale za versku nastavu uz ostale prateće prostorije.

Leave a Reply