Radi zadovoljavanja potreba i interesa od neposrednog značaja za građane sa određenog područja, osnivaju se mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave (u daljem tekstu: mesna zajednica).
Mesna zajednica osniva se za: naseljeno mesto, dva ili više naseljenih mesta, deo naseljenog mesta, ulicu, deo jedne ili više ulica, koji predstavlja prostornu, funkcionalnu i urbanističku celinu i gde postoji međusobna interesna povezanost građana i mogućnost njihovog organizovanja. Mesna zajednica, po pravilu, obuhvata područje sa približno istim brojem stanovnika. Mesna zajednica ima svojstvo pravnog lica, u okviru prava i dužnosti utvrđenih statutom opštine i odlukom o osnivanju mesne zajednice. Mesna zajednica ima pečat i račun.
Pojam Mesne zajednice
Položaj, organizacija i način rada mesne zajednice kao osnovnog oblika mesne samouprave u političkom sistemu Republike Srbije uređen je Zakonom o lokalnoj samoupravi, a u skladu sa Statutom gradova, odnosno opština, posebnom odlukom bliže se uređuje način obrazovanja, poslovi, organizacija i način finansiranja mesnih zajednica.
Aktima mesne zajednice, u skladu sa statutom opštine, odnosno grada i aktom o osnivanju, utvrđuju se poslovi koje vrši, organi i postupak izbora, organizacija i rad organa, način odlučivanja i druga pitanja od značaja za rad mesne zajednice.
Mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih statutom i odlukom o osnivanju.
Organizovanje mesne zajednice
Radi zadovoljavanja potreba i interesa lokalnog stanovništva osnivaju se mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave.
Zakon o lokalnoj samoupravi reguliše mogućnost osnivanja mesnih zajednica u gradu ili opštini i to:
- za deo naseljenog mesta
- za jedno naseljeno mesto
- za više naseljenih mesta
Skupština opštine, odnosno skupština grada, odlučuje uz prethodno pribavljeno mišljenje građana, o obrazovanju, području za koje se obrazuju i ukidaju mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave.
Postupak obrazovanja mesne zajednice sastoji se od utvrđivanja područja u gradu odnosno teritoriji opštine za koje se obrazuje mesna zajednica i organizovanja građana mesne zajednice, odnosno njenim konstituisanjem: donošenjem statuta mesne zajednice i izborom saveta mesne zajednice.
Mesna zajednica se obrazuje na području na kome postoji interes za što neposrednije zadovoljavanje zajedničkih potreba građana, i gde se mogu obezbediti uslovi za neposredno vršenje poslova opštine.
U skladu sa Statutom opštine način obrazovanja, poslovi, organizacija i način finansiranja mesnih zajednica detaljnije se uređuju posebnom odlukom. Inicijativu za formiranje nove MZ odnosno promenu postojećih mogu pokrenuti:
- zbor građana MZ;
- najmanje deset posto birača sa područja za koje se predlaže promena;
- savet MZ;
- načelnik opštine.
Inicijativa za odvajanje dela MZ u posebnu MZ upućuje se savetu postojeće MZ, a ukoliko se on o tome negativno odredi, dužan je u roku od 30 dana organizovati referendum o tom pitanju.
Finansiranje mesne zajednice
Sredstva za rad mesne zajednice obezbeđuju se iz:
- sredstava utvrđenih odlukom o budžetu gradske opštine, uključujući i samodoprinos
- donacija
- prihoda koje mesna zajednica ostvari svojom aktivnošću.
Mesna zajednica donosi finansijski plan na koji saglasnost daje Veće gradske
opštine.
Poveravanje poslova i organizovanje rada uprave u mesnim zajednicama
Odlukom Skupštine Gradske opštine može se svim ili pojedinim mesnim zajednicama poveriti vršenje određenih poslova iz nadležnosti Gradske opštine, uz obezbeđivanje za to potrebnih sredstava. Prilikom odlučivanja o poveravanju poslova polazi se od
značaja tih poslova za zadovoljavanje svakodnevnih i neposrednih potreba građana sa određenog područja.
Za obavljanje određenih poslova iz nadležnosti Gradske uprave, odnosno Uprave gradske opštine, posebno u vezi sa ostvarivanjem prava građana, može se organizovati rad Uprave u mesnim zajednicama. Poslove, način i mesto njihovog vršenja, određuje predsednik Gradske opštine, na predlog načelnika uprave.